Ημερομηνία δημοσίευσης: 31-10-2022

Τα τελευταία δύο χρόνια οι δείκτες του πληθωρισμού στη χώρα μας, αλλά και παγκοσμίως, έχουν φτάσει να αγγίζουν ή και να ξεπερνούν επίπεδα που οι ανεπτυγμένες οικονομίες δεν είχαν δει εδώ και δεκαετίες. Ιδίως από την άνοιξη του 2022 και ύστερα στην Ελλάδα καταγράφονται διψήφια ποσοστά πληθωρισμού, κάτι που είχε να συμβεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, στον απόηχο της κατάρρευσης του ανατολικού μπλοκ.

Το φαινόμενο του πληθωρισμού, της συνεχούς αύξησης του γενικού επιπέδου τιμών στην αγορά, είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο και τα ακριβή αίτιά του δεν είναι πάντα εύκολο να προσδιοριστούν. Σύμφωνα με μια άποψη που υιοθετείται από πολλούς οικονομολόγους, τα αίτια της παρούσας κατάστασης εντοπίζονται κυρίως στα νέα δεδομένα που προέκυψαν από δύο πρόσφατα γεγονότα ιστορικής σημασίας:

• Αρχικά, η πανδημία της COVID-19 προκάλεσε σοκ στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα λόγω της αναστολής λειτουργίας πολλών επιχειρήσεων, και επίσης ώθησε πολλά νοικοκυριά σε «αναγκαστική» αποταμίευση, καθώς λόγω των lockdowns δεν είχαν τη δυνατότητα να ξοδέψουν όσα χρήματα ξόδευαν συνήθως. Σε συνδυασμό με τα προγράμματα οικονομικής ενίσχυσης που εφάρμοσαν οι περισσότερες κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, θεωρείται ότι έτσι αυξήθηκε σημαντικά το χρήμα που ήταν διαθέσιμο για κυκλοφορία στην αγορά.
• Στη συνέχεια, η διεθνής γεωπολιτική κρίση που ξέσπασε λόγω της σύγκρουσης ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία οδήγησε σε ελλείψεις σημαντικών πρώτων υλών, όπως του φυσικού αερίου, των σιτηρών, των λιπασμάτων και των ζωοτροφών, προκαλώντας μια αναμενόμενη αλυσιδωτή αντίδραση στους κλάδους που εξαρτώνται περισσότερο από αυτές τις πρώτες ύλες, οι οποίοι έπρεπε να αναθεωρήσουν τις τιμές των προϊόντων τους προς τα πάνω για να καλύψουν το αυξανόμενο κόστος παραγωγής.

Σε κάθε περίπτωση, οι προβλέψεις για τη διάρκεια αυτού του κύματος πληθωρισμού είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικές. Κατά την περίοδο συγγραφής αυτού του άρθρου, οι κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ και της Ε.Ε. προχώρησαν σε σημαντικές αυξήσεις των επιτοκίων δανεισμού προκειμένου να τιθασεύσουν αυτό το φαινόμενο, συνοδεύοντάς τες με εκτιμήσεις για πολύμηνη ύφεση.

Πληθωρισμός και μικρομεσαίες επιχειρήσεις

Υπάρχει μια άποψη που λέει ότι ο πληθωρισμός δεν επηρεάζει τις επιχειρήσεις όσο επηρεάζει τους απλούς καταναλωτές, επειδή οι επιχειρήσεις μπορούν να αναπροσαρμόζουν τις τιμές τους κατά βούληση, ενώ το εισόδημα των καταναλωτών παραμένει σταθερό για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Όμως, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές αποτελούν αλληλένδετα μέρη της ίδιας οικονομίας, και κάθε αλλαγή στην οικονομική συμπεριφορά του ενός επιδρά αναπόφευκτα και στο άλλο. Εστιάζοντας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, μπορούμε να παρατηρήσουμε πως ο πληθωρισμός επηρεάζει πολλές παραμέτρους της λειτουργίας τους, μεταξύ άλλων:

• την εφοδιαστική αλυσίδα: κάθε επιχείρηση εξαρτάται σε μικρό ή μεγάλο βαθμό από τους προμηθευτές της. Σε συνθήκες υψηλού πληθωρισμού, οι προμηθευτές εύλογα θα αναπροσαρμόσουν τις τιμές τους προς τα πάνω, και οι επιχειρήσεις καλούνται να διαχειριστούν τις επιπτώσεις αυτής της αύξησης στα δικά τους περιθώρια κέρδους.
• την τιμολογιακή πολιτική: αν σε συνθήκες πληθωρισμού μια επιχείρηση διατηρεί τις τιμές των προϊόντων ή των υπηρεσιών της στάσιμες, ουσιαστικά αποδέχεται εμμέσως μια μείωση των εσόδων της, καθώς το ίδιο το χρήμα χάνει σταδιακά την αξία του. Από την άλλη πλευρά, οποιαδήποτε αύξηση τιμών μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες ως προς τη ζήτηση των εν λόγω προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς επηρεάζει την αξία τους.
• τη συμπεριφορά των καταναλωτών: εφόσον οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται ότι ο πληθωρισμός μειώνει την αγοραστική τους δύναμη, μπορεί να αλλάξουν οι συνήθειες τους ως αντίδραση σε αυτή την εξέλιξη. Για παράδειγμα, πολλοί καταναλωτές μειώνουν τη συνολική τους κατανάλωση, ή αποφεύγουν είδη «πολυτελείας».
• το κόστος δανεισμού: Η αύξηση των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες επηρεάζει το κόστος δανεισμού από οποιονδήποτε χρηματοπιστωτικό οργανισμό. Για μια επιχείρηση που έχει δανειακές υποχρεώσεις, ή που αναζητά χρηματοδότηση για κάποιο μεγάλο έργο, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απροσδόκητα επιπρόσθετα έξοδα.
• την αγορά εργασίας: Οι εργαζόμενοι, είτε υφιστάμενοι είτε υποψήφιοι, αντιλαμβάνονται διαφορετικά το ύψος των αποδοχών τους όταν γνωρίζουν ότι αυτές δεν προσφέρουν την ίδια αγοραστική δύναμη που προσέφεραν παλιότερα. Επομένως, ο πληθωρισμός δυσχεραίνει τις προσπάθειες μιας επιχείρησης να στρατολογήσει νέα στελέχη, αλλά ακόμα και να διατηρήσει τα ήδη υφιστάμενα.

Είναι σαφές ότι η έγκαιρη αντιμετώπισή των προβλημάτων που προκαλεί αυτή η κατάσταση από τον κάθε επιχειρηματία είναι επιβεβλημένη ώστε να μην διαταραχθεί η κανονικότητα στις δραστηριότητές του.

Διαχείριση του πληθωρισμού: παγίδες και ευκαιρίες

Πριν από τη δράση θα πρέπει να προηγείται η γνώση. Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του πληθωρισμού έχει να κάνει με την ανάλυση των δεδομένων του οργανισμού και τον εντοπισμό των σημείων που είναι πιο ευάλωτα στις νέες συνθήκες. Ήδη παρατέθηκαν κάποιες παράμετροι της λειτουργίας μιας επιχείρησης που θεωρούνται πιο επιρρεπείς, αλλά δεν είναι όλες οι επιχειρήσεις ίδιες. Θα πρέπει να αξιοποιηθεί κάθε πηγή πληροφοριών, από τα δεδομένα πωλήσεων και εσόδων/εξόδων, μέχρι το feedback που λαμβάνει η επιχείρηση από τους πελάτες της. Αν ο πληθωρισμός έχει ήδη επηρεάσει την ομαλή λειτουργία της επιχείρησης, αυτό θα φανεί μέσα από αυτή τη διαδικασία συλλογής πληροφοριών.

Στη συνέχεια, όταν έχουν προσδιοριστεί τα πιθανά «τρωτά σημεία» της επιχείρησης, θα πρέπει να ακολουθήσει το στάδιο της λήψης αποφάσεων. Εδώ ο στόχος είναι η θωράκιση της επιχείρησης ενάντια στις προκλήσεις που φέρνει το μακροπρόθεσμο κύμα πληθωρισμού. Ενδεικτικά παρατίθενται μερικοί άξονες δράσεις που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα:

• Αναδιαμόρφωση τιμολογιακής στρατηγικής: Η συνηθισμένη, και λογική αντίδραση των περισσότερων επιχειρήσεων σε περιόδους υψηλού πληθωρισμού είναι η αύξηση των τιμών. Μάλιστα, η συγκυρία αυτή αποτελεί ευκαιρία για επιχειρήσεις που ούτως ή άλλως ήθελαν να αναπροσαρμόσουν προς τα πάνω τις τιμές τους, καθώς οι αυξήσεις τιμών φαίνεται να είναι πιο κατανοητές από τους καταναλωτές. Όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου μια αύξηση τιμών δεν ενδείκνυται: όταν για παράδειγμα πρόκειται να ξεπεραστεί κάποιο ψυχολογικό ανώτατο όριο τιμής για μια μεγάλη μερίδα καταναλωτών, ή όταν η επιχείρηση συνεργάζεται σε μακροχρόνια βάση με πελάτες που δεν θέλει να δυσαρεστήσει. Ο επιχειρηματίας μπορεί να εξετάσει εναλλακτικές μεθόδους περιορισμού της απώλειας κέρδους από τον πληθωρισμό, όπως για παράδειγμα την μείωση της προσφερόμενης ποσότητας ή ποιότητας με σταθερή τιμή, ή την επιλογή εναλλακτικών πρώτων υλών που είναι πιο ανθεκτικές στις αυξήσεις τιμών. Βέβαια, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να υπάρξει η απαραίτητη φροντίδα ώστε το προϊόν να μην χάσει το χαρακτήρα του και την αξία του, όπως τα αντιλαμβάνονται αυτά οι καταναλωτές.
• Περιορισμός εξόδων και αντιστάθμιση αυξήσεων: Επεκτείνοντας την πρόταση που μόλις αναφέρθηκε, ο επιχειρηματίας θα πρέπει να εξετάσει όλους τους προμηθευτές του, είτε έχουν να κάνουν με πρώτη ύλη, είτε με ενέργεια, είτε με υπηρεσίες τρίτων, και να εντοπίσει αυτούς που ενδεχομένως θα μπορούσαν να αντικατασταθούν με οικονομικότερους στην προκειμένη συγκυρία.
• Αναπροσαρμογή όρων υποχρεώσεων: Αφού διερευνηθεί η επίδρασή της αύξησης των επιτοκίων σε ενδεχόμενες δανειακές υποχρεώσεις της επιχείρησης, ο επιχειρηματίας θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να επαναδιαπραγματευτεί τους όρους αποπληρωμής ώστε να μετριάσει αυτή την επίδραση. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις που κάποιος προμηθευτής η χρηματοδότης δίνει τη δυνατότητα αποπληρωμής με άτοκες δόσεις, αυτή θα πρέπει να αξιοποιηθεί, καθώς σε καθεστώς υψηλού πληθωρισμού ουσιαστικά αποτελεί έκπτωση στο οφειλόμενο ποσό.
• Αξιοποίηση προγραμμάτων χρηματοδότησης: Ανεξάρτητα από την γενική ανησυχία για ενδεχόμενη μακροχρόνια ύφεση, τα κρατικά και ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης επιχειρήσεων συνεχίζουν να αποτελούν μεγάλες ευκαιρίες για κάθε επιχείρηση που τα δικαιούται. Η επιτυχής διεκδίκηση και η αξιοποίηση των πόρων που προσφέρει ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί διώξει εντελώς οποιαδήποτε «σκιά» ρίχνει πάνω σε μια επιχείρηση ο υψηλός πληθωρισμός. Για την υλοποίηση ενός αιτήματος χρηματοδότησης, όπως και για πολλές άλλες από τις πρωτοβουλίες που αναφέρθηκαν νωρίτερα, ο επιχειρηματίας μπορεί πάντα να συνεργαστεί με ένα γραφείο συμβούλων στρατηγικής, αξιοποιώντας την εμπειρία αυτών των συνεργατών σε θέματα εξασφάλισης χρηματοδότησης και γενικότερης αρχιτεκτονικής οργανισμών.

Κοινός παρονομαστής σε όλους αυτούς τους άξονες δράσεις είναι ο μακροπρόθεσμος χαρακτήρας κάθε απόφασης. Στην οικονομική ιστορία έχει πολλές φορές αποδειχθεί ότι κάθε κρίση ακολουθείται από μια περίοδο ανάκαμψης. Είναι στο χέρι του κάθε επιχειρηματία να κάνει αυτό που θα ξεχωρίσει την επιχείρησή του από τον ανταγωνισμό: να μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία.

Σχετικά με το συγγραφέα: Ο Νίκος Κανέλλης είναι Market Development Consultant στη Strategy Lens. Υποστηρίζει το λανσάρισμα νέων προϊόντων και υπηρεσιών στην αγορά, συμμετέχοντας κάθε στάδιο της διαδικασίας, από τον αρχικό σχεδιασμό μέχρι το λανσάρισμα και την προώθηση. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με το Νίκο στη διεύθυνση nkanellis@strategylens.com ή μέσω τηλεφώνου στο 2614 409 251.